KANSERLİ HASTA VE AĞRI

Doç. Dr. F. Figen AYHAN
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon ve Algoloji Uzmanı
S.B. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi
1.Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği, Meme Kanseri (postoperatif) Rehabilitasyon Ünitesi

Kanser Ağrısı Nedir?
Kanser hücrelerinin kemik, sinirler, organlar gibi ağrıya duyarlı dokulara yayılması veya kanser tedavilerinin (cerrahi, kemoterapi, hormon tedavisi, radyoterapi) cilt, sinirler, mukoza gibi ağrıya duyarlı dokularda oluşturduğu hasara bağlı oluşan hoş olmayan deneyime KANSER AĞRISI denir. Kanserli hastaların tahminen %30 kadarı şiddetli ağrı olmak üzere, toplamda %60’ı kanser ağrısı çekmektedir.

Kanser Ağrısının Nedenleri Nelerdir?
Kanser ağrısının birçok nedeni vardır. Ağrının çoğu tümör kemik, sinirler veya vücudun organlarına ilerlediğinde oluşur. Kanser tedavisi de ağrıya neden olabilir. Hastalığınızla veya tedavisiyle ilgili hiçbir şey olmadan da ağrı çekebilirsiniz. Herkes gibi sizin de baş ağrılarınız, kas zorlanmalarınız, eklem ağrılarınız veya diğer acı ve sancılarınız olabilir. Kanser tedavisi veya ağrısı için ilaç kullandığınız için, bu günlük ağrı ve sancılarınız için ne alacağınızı doktorlarınıza kontrol ettiriniz.

Kanser Ağrısı Neden Tedavi Edilmelidir?
Ağrı sizi birçok şekilde etkileyebilir. Hareketlerinizi, rahat uyumanızı, ailenizle ve arkadaşlarınızla eğlenmenizi ve yemek yemenizi engelleyebilir. Ağrı sizi korkmuş ve depresyonda hissettirebilir. Ağrılı veya rahatsızsanız aileniz ve arkadaşlarını sizin hakkınızda endişelenebilir. Tedaviyle kanser ağrılarının çoğu kontrol edilebilir. Daha az ağrınız olduğunda muhtemelen kendinizi daha aktif hissedecek ve sevdiğiniz şeylerle daha çok ilgileneceksiniz.

Kanser hastasıysanız ve ağrı hissediyorsanız hemen doktorlarınıza söylemeniz gerekir. Ağrınız için erken yardım almanız ağrı tedavisini daha etkin kılacaktır.

Kanser Ağrısının Belirtileri Nelerdir?
Ağrınız ani, keskin ve kısa zaman önce başlamış olabileceği gibi gittikçe artan özellikte veya uzun süredir sinsice mevcut olabilir. Organın kendi ağrısı (derin acı, kramp ve tam yeri zor tanımlanır), yayıldığı komşu kas-iskelet yapılarının ağrısı (tam yeri iyi tanımlanır, bıçak gibi keskindir) veya hasar yaptığı sinirin ağrısı (yanıcı, batıcı, delici, uyuşma, karıncalanma, donma gibi farklı duyular eşlik eder) hissedilebilir. Ağrı sürekli veya aralıklı olabilir. Genellikle gece ağrısı ve gündüz ağrısı birliktedir. Kemiğe yayılan kanserlerde özellikle omurga ağrısı artan venöz ödeme bağlı olarak geceleri daha belirgindir.

Kanser Ağrısı İlk Aşamada Nasıl Değerlendirilir?
Doktorunuzla kanser ağrınızı konuşmadan önce şu sorulara cevaplarınızı kaydediniz.

1. Ağrınız nerededir? Birden fazla bölgede ağrınız olabilir. Tüm ağrılı bölgelerinizi listelediğinizden emin olunuz.
2. Ağrınız neye benzemektedir? Acı? Sancı? Çarpma? Kramp? Yanma? Karıncalanma? Ağrınızı tanımlamak için diğer sözcükleri kullanmak isteyebilirsiniz.
3. Ağrınız ne kadar kötüdür? Rakamlar kullanarak ağrınızı 0’dan 10’a kadar derecelendirebilirsiniz; 0: ağrı yok demektir, 10: olabilecek en kötü ağrı demektir. Ağrınızı sözcüklerle: hafif, orta, şiddetli ve olabilecek en kötü ağrı şeklinde de ifade edebilirsiniz.
4. Ağrınızı neler iyileştiriyor ve kötüleştiriyor? Ağrınızı iyileştiren yolları bulmuş olabilirsiniz. Örn. sıcak veya soğuk veya belirli ilaçları almak gibi. Belli pozisyonlarda oturmak veya yatmak veya bazı işleri yapmanızın ağrınızı etkilediğini de bulmuş olabilirsiniz.
5. Şu anda ağrı tedavisi görüyorsanız, işe yarıyor mu? Ağrı tedavinizle ilgili tamamen işe yarıyor, neredeyse tamamen işe yarıyor, hiç işe yaramıyor gibi tanımlamalar yapabilirsiniz.
6. Ağrı şiddeti değişti mi? Ağrınızın zamanla değiştiğini fark edebilirsiniz. Daha iyi hissedebilirsiniz, daha kötü hissedebilirsiniz veya daha farklı hissedebilirsiniz. Örneğin ağrı başlangıçta künt sancı şeklindeyken daha sonra karıncalanma şekline değişmiş olabilir. Ağrınızdaki değişimi bildirmeniz önemlidir. Ağrınızdaki değişim her zaman kanserin geri geldiği veya büyüdüğü anlamına gelmez. Ağrınızın daha önce nasıl ve şimdi nasıl olduğunu tanımlayınız.

Ağrınız hakkında konuştuktan sonra doktorunuz sizi muayene etmek isteyebilir ve film (x-ray) ve diğer başka testler isteyebilir. Bu testler doktorunuzun ağrınızın nedenini bulmasına yardım edecektir.

Ağrı Kontrol Planı
Sizin ağrı tedavisine yönelik ihtiyaçlarınızı karşılayan bir ağrı kontrol planı yapmak için doktorunuzla birlikte çalışabilirsiniz. Bu plan ne zaman ağrı ilacını alacağınız, ne zaman ve nasıl ekstradan ilaç alacağınız ve ağrınızı önleyebilen veya geçirebilen diğer şeyleri içerecektir. Doktorunuz baş ağrısı gibi diğer ağrı ve sancılar için kullanabileceğiniz veya kanser ağrısında size yardım edebilecek ağrı ilaçları ve diğer tedavileri yan etkileriyle birlikte listeleyecektir. Bazı insanlar ilk ağrı tedavi planını kendileri için işe yaramaz bulur. Siz ve doktorunuz her hangi bir zamanda ağrı kontrol planını değiştirebilirsiniz. Planda değişim öncesi mevcut ağrı planınız hakkında şu soruları yanıtlayınız:

1. Ağrı kontrol planına uymanız zor mu?
2. Bu planda anlaşılması zor her hangi bir bölüm var mı?
3. Ağrı kontrolünden memnun musunuz?
4. İlaçları almanızda zorlukla karşılaşıyor musunuz?
5. İlaçların yan etkilerini yaşadınız mı?
6. İlaç veya tedavi sizle veya ailenizle ilgili sorun yaratıyor mu?
7. İlaç dışı tedaviler işe yarıyor mu?
8. Doktorunuza soracağınız diğer soruları yazınız.

Ağrı şiddeti numaralar (1’den 10’a kadar en azdan en fazlaya), sınıflar (yok, hafif, orta, şiddetli ağrı), veya resimler (ağlayandan gülene yüz ifadeleri) ile ölçülebilir. Hedef ağrının tamamen geçmesidir, ama ağrıda %33-50’lik azalma anlamlı kabul edilmektedir. Nöropatik (sinir kaynaklı) ağrısı, psikolojik stresi, bağımlılık öyküsü ve bilişsel bozukluğu olanlarda ağrı kontrolü daha zordur. Hastanın istekleri tedavi planına dahil edilmelidir ve ağrı günlüğünün kullanımı önerilmektedir. Ağrı günlüğünde tarih, zaman, ilaç öncesi ağrı şiddeti, alınan ilaç, ilaçtan 1 saat sonra ağrı şiddeti ve ağrı hissedildiğinde ne yapılmakta olduğu kaydedilmelidir. İlacın görülen yan etkisi ve ilaç-dışı tedaviler de günlüğe eklenmelidir. Tedaviye rağmen ağrı artmış veya yeni bir ağrı eklenmişse ve ilaçlarınızın bitmesine 3-4 gün kalmışsa doktorunuzu aramalısınız.

Kanser Ağrısında Tedavi Seçenekler Nelerdir?
Kanser ağrısı genellikle ilaçlarla tedavi edilmektedir. Ama ilaçlarla birlikte daha fazla ağrı giderme amacıyla cerrahi, ışın tedavisi (radyoterapi) ve diğer tedaviler de kullanılabilir. Diğer tedavilerden özellikle gevşeme egzersizleri ağrıyı azaltmaya yardım eder.

Birçok kanser hastası ağrılarını azaltmak için soğuk paketleri (cold packs), ısıtıcı pedleri, masajı ve istirahati kullanmaktadır. Aile üyelerinden bu tedaviler için yardım isteyebilirsiniz. Bu tedaviler ilaçlarınızın daha iyi etki etmesine yardım eder, ama ilaçlarınızın yerine kullanılmamalıdır.

• Biofeedback
• Masaj, basınç, vibrasyon
• Tetik nokta enjeksiyonları
• TENS
• İyontoforaz
• Sıcak veya soğuk paketler
• İstirahat
• Psikoterapi (gevşeme, hayal kurma, başa çıkma stratejileri vb)
• Akupunktur

• Gevşeme için Yavaş Ritmik Nefes Alma
1. Yavaşca ve derin bir şekilde nefes alın
2. Yavaşca nefes verin; gevşemeye başladığınızı hissedin; vücudunuzdan ayrılan gerilimi hissedin
3. Şimdi yavaşca nefes alın ve verin, sizin için rahat olan bir düzende devam edin
4. Nefes alıp vermenize odaklanmanız için yavaşca ve ritmik olarak: (a)nefes alırken “içeri, iki, üç” (b) nefes verirken “dışarı, iki, üç” veya “gevşe” sözcüğünü sessizce kendi kendinize söyleyin
5. 1’den 4’e kadar bir kez yaptıktan sonra 20dk 3. ve 4. basamaklarını tekrarlayın
6. Yavaş derin bir nefesle bitirin. Nefesinizi verin ve kendinize “uyanığım ve gevşedim” deyin

Kanser Arısında Doğru İlacı Seçmek
Ağrı tedavileri farklı insanlarda farklı bir şekilde çalışmaktadır. Doktorunuz doğru yolda doğru ilaç ve tedavileri kullansa bile ağrınız geçmeyebilir. Ağrı tedavisi sırasında doktorunuza nasıl hissettiğinizi ve tedavilerin size yardım edip etmediğini söyleyin. Onlara verdiğiniz bilgi en iyi ağrı kesiciyi bulmanıza yardım edecektir. Doktorlarınız sizin için doğru ağrı ilacını bulmak için çalışacaktır. Onlarla şu konularda konuşarak yardım edebilirsiniz:

• Geçmişte aldığınız ağrı ilaçları ve sizin için nasıl işe yaradıkları
• Şu anda almakta olduğunuz ilaçlar ve diğer tedaviler (sağlıklı gıdalar, vitaminler ve diğer “tıbbi olmayan” tedaviler”. Denediğiniz ve aldığınız diğer tedaviler. Bu konu önemlidir, çünkü bazı tedaviler ve ilaçlar birlikte iyi çalışmazlar. Doktorlarınız birlikte alınabilen ilaçları bulabilirler.
• İlaç alerjileri ve diğer alerjileriniz
• İlaçlar ve tedavilerle ilgili endişeleriniz ve korkularınızı doktorlarınızla konuşun. Onlar sorularınıza cevap verebilir ve ağrı tedavinizi anlamanıza yardım edebilir

Ağrı İlacı Tipleri
Birçok ilaç kanser ağrısını tedavi etmede kullanılmaktadır ve doktorunuz bu ilaçlardan bir veya birden fazlasını almanız için size verebilir. Aşağıdaki listede alabileceğiniz ilaç tipleri ve farklı ağrılardaki işlevleri tanımlanmıştır. Aldığınız ilaçlar hakkında doktorunuzdan daha fazla konuşmasını isteyiniz.

Doktorunuzla ilk önce kontrol etmeden yeni bir ilaca başlamayınız. Aspirin bile kanser tedavisi alan veya diğer ilaçlar alan bazı hastalarda problem yaratabilir.

• Hafif ve orta şiddette ağrı için
Non-opioidler: Asetaminofen (parasetamol) ve aspirin ile ibuprofen gibi non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar (NSAİİ). Bu ilaçların çoğunu eczaneden (reçetesiz) alabilirsiniz. Diğerleri için reçete gerekir.

• Orta ve ciddi şiddette ağrı
Opioidler: Tramadol, morfin, hidromorfon, metadon, oksikodon, hidrokodon, fentanil ve kodein. Bu ilaçlar için reçete gereklidir. Non-opioidler orta ve ciddi şiddette ağrı için opioidlerle birlikte kullanılabilir.

• Karıncalanma ve yanıcı ağrı (nöropatik ağrı)
Antidepresanlar: Amitriptilin, imipramin, doksepin, trazodon. Bu ilaçlar için reçete gereklidir. Antidepresan almanız depresyonda olmanız veya akıl hastalığınız olduğu anlamına gelmez.

Antiepileptikler: Karbamazepin, fenitoin, gabapentin, pregabalin. Bu ilaçlar için reçete gereklidir. Anti-epileptik almanız epilepsi (sara nöbeti) geçireceğiniz anlamına gelmez.

• Şişlikten kaynaklanan ağrı
Steroidler: Prednizon, deksametazon. Bu ilaçlar için reçete gereklidir.

İlaç Tedavisinin Faydaları ve Riskleri

Non-opioidler

Faydaları: Hafif ve orta şiddette ağrıyı kontrol eder. Bazıları reçetesiz satın alınabilir.

Riskleri: Bu ilaçlardan bazıları midenizi bozabilir. Midede kanama, kan pıhtılaşmasında yavaşlama ve böbrek sorunlarına neden olabilir. Asetaminofen bu yan etkilere neden olmaz, ama yüksek dozları karaciğerinizi hasarlayabilir.

Opioidler

Faydaları: Bu ilaçlar orta ve ciddi şiddetteki ağrınızı kontrol eder ve kanamaya neden olmaz.

Riskleri: Kabızlık, uyku hali, bulantı ve kusmaya neden olabilir. Opioidler bazen idrar yapma problemleri ve kaşınmaya yol açabilir. Özellikle ilk kez aldığınızda nefes alıp vermenizi yavaşlatabilir, ama ağrı için düzenli bir şekilde opioid alan hastalarda bu yavaşlama yaygın değildir.

Kabızlık opioid ilaçlar kullananlarda çok yaygın bir problemdir. Kabızlık çekiyorsanız, şunları yapın:

• Sıvı alımını artırın (günde 8-10 bardak sıvı)
• Düzenli egzersiz (beden eğitimi hareketleri) yapın
• Diyetinizdeki lifli besinleri artırın (taze sebzeler ve meyveler)
• 3 gün içinde barsak hareketiniz yoksa Magnezyum gibi hafif bir dışkı gevşetici (laksatif) kullanın
• Doktorunuzdan kabızlık için ilaç reçetesi alın
• Her sabah bir gliserin fitil (barsak hareketlerini daha az ağrılı yapmaya yardım eder) kullanın

Antidepresanlar

Faydaları: Antidepresanlar hasarlanmış sinirlerden kaynaklanan karıncalanmayı ve yanıcı ağrıyı kontrol etmeye yardım eder. Uykunuzu da düzeltir.

Riskleri: Bu ilaçlar ağız kuruluğu, uyku hali ve kabızlığa neden olabilir. Bazıları aniden ayağa kalkınca sersemlik ve baş dönmesine sebep olabilir.

Antiepileptikler

Faydaları: Sinir hasarından kaynaklanan karıncalanma ve yanmayı kontrol etmeye yardım eder.

Riskleri: Bazı ilaçlar karaciğerinizi hasarlayabilir ve kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sayısını azaltabilir. Bu etkileri kontrol etmek için düzenli kan testleri yapmak önemlidir. Bazıları sersemlik, baş dönmesi ve uyku hali yapabilir.

Steroidler

Faydaları: Kemik ağrısını, spinal kord ve beyin tümörlerinden kaynaklanan ağrıyı kesmeye yardım eder. Steroidler iştahı da artırır.

Riskleri: Vücutta oluşan sıvıyı artırabilir. Midede hasar ve kanamaya neden olabilir. Steroid alan bazı hastalarda şaşkınlık (konfüzyon) görülebilen bir problemdir.

Ağrı İlaçları Nasıl Alınır?
Ağrı ilaçlarının çoğu ağızdan (oral yolla) alınır. Oral ilaçların alınması kolaydır ve genellikle diğer ilaç tiplerinden daha ucuzdur. Çoğu oral ilaçlar tablet şeklindedir, ama bazıları içeceğiniz sıvılardır. Yutma güçlüğü çekiyorsanız veya başka nedenlerle tablet veya sıvı alamıyorsanız bu ilaçları almanız için başka yollar da vardır. Bu yollar:

o Rektal fitiller (suppozituvarlar): Rektumda çözünüp vücut tarafından emilen ilaçlardır
o İlaçla dolu ve cilde yapıştırılan yamalar (transdermal patch)
o Enjeksiyonlar: Ağrı ilacı ciltaltına (subkutan), damar içine (intra-venöz), cilt altı (subdermal) ve kas içine (intra-müsküler) yapılabileceği gibi omurilik kanalına (epidural veya intratekal) da uygulanabilir. Uzun süreli kanser ağrısı tedavisinde cilt altı ve kas-içi enjeksiyonlar ağrılı olabileceği ve işe yaraması için bir süre beklemek gerektiği için önerilmemektedir.

Yaygın kullanılan Ağrı İlaçları

İlacınızı alacağınız zaman

Ağrı ilacınızın en iyi şekilde işe yaramasına yardım etmek için:

o Ağrınızı kontrol altında tutabilmeniz için ağrı ilacınızı doktorunuzun söylediği gibi düzenli bir programda (saatine uygun) alınız. İlaç dozunu atlamayınız ve ilacınızı almadan önce ağrının kötüleşmesini beklemeyiniz.
o Doktorunuza nasıl ve ne zaman ekstradan ilaç alacağınızı sorunuz. Bazı işler ağrınızı kötüleştirirse (örneğin araba sürmek), bu işlerden önce ekstra dozlarda ağrı ilacı almanız gerekebilir. Hedef ağrıyı ÖNLEMEKtir. Bir kez ağrı hissederseniz kontrol altına almanız daha zor olacaktır.

Ağrıyı tedavi etmek önemlidir ve kullanılabilecek birçok ilaç ve tedavi mevcuttur. Bir ilaç veya tedavi işe yaramazsa bir diğeri denenebilir. Aldığınız ağrı ilacı programı veya alış şekli işe yaramazsa değişiklikler yapılabilir. Size en çok yardım edecek ağrı ilacını bulmak için sizinle birlikte çalışan doktorunuzla konuşun.

İlacın nasıl çalıştığının kaydını tutmanız sizin için faydalı olabilir. Tedavinizin daha etkili olabilmesine yardım edecek doktorla bu kayıtlarınızı paylaşın.

Yan Etkiler Hakkında

Tüm ilaçların bazı yan etkileri vardır, ama herkeste görülmez. Bazı insanlar diğerlerinden daha farklı yan etkiler gösterir. Yan etkilerin çoğu tedavinin ilk birkaç saatinde oluşur ve zamanla geçer. Ağrı ilaçlarının en sık görülen yan etkilerinden bazıları şunlardır:

o Kabızlık (konstipasyon): barsak hareketlerinin yapılamaması): Kabızlığı önlemenin en iyi yolu çok miktarda su, meyve suyu ve diğer sıvıları içmek ve daha fazla sebze ve meyve yemektir. Egzersiz (jimnastik hareketleri) de kabızlığı önlemeye yardım eder. Doktorlarınız da size dışkı yumuşatıcı ve gevşeticiler (laksatifler) verebilir.
o Bulantı ve kusma: genellikle ilaca başladıktan sonraki ilk veya iki gün sürer. Doktorlarınızla bulantı ve kusmanız hakkında konuşun. Bu yan etkileri durdurmak için size ilaç verebilir.
o Uyku hali: Opioid alan bazı insanlar ilacı ilk aldıklarında uykulu veya uyku basmış gibi hissedebilirler. Bu genellikle fazla uzun sürmez. Bu problemle karşılaşırsanız doktorunuza söyleyin.
o Nefes alıp vermede yavaşlama: İlaç dozu arttırıldığında bazen nefes alıp verme yavaşlar. Doktorunuzla konuşun.

Ağrı ilaçlarının daha ciddi yan etkileri nadirdir. Daha sık görülen yan etkiler gibi, ciddi yan etkiler de genellikle tedavinin ilk birkaç saatinde oluşur. Nefes alıp vermede güçlük, sersemlik ve döküntüler görülebilir. Bu yan etkilerden herhangi biri oluşunca hemen doktorunuzu aramalısınız.

Ağrı İlaçları Yeterli olmazsa?

Bazı hastaların ağrısı ilaçla düzelmez. Bu hastalarda ağrıyı azaltmak için diğer tedaviler kullanılabilir.

o Radyoterapi: Bu tedavi tümörü küçülterek ağrıyı azaltır. Bazı hastalarda tek doz radyasyon etkili olabilir.
o Sinir blokları: Ağrıyı bloke etmek için ağrı ilacı doğrudan sinire veya omurgaya enjekte edilir.
o Nöroşirürji: Bu tedavide ağrıyı gidermek için ağrı sinirleri (veya omurilik parçası) kesilir.
o Cerrahi: Tümör sinirlere veya diğer vücut parçalarına basınç yaptığında tümörün tamamını veya bir parçasını çıkaran ameliyatlar ağrıyı hafifletebilir.

Sizin için işe yarayacak diğer ağrı tedavileri hakkında doktorunuzla konuşun.

Psikolojik Danışmanlık ve Eş Desteği

Ağrı birçok farklı duygular hissetmenizi sağlayabilir. Kendinizi üzgün, çaresiz, kolayca yaralanabilir, kızgın, depresyonda, yalnız, tek başına bırakılmış veya diğer duygular içinde hissedebilirsiniz. Birçok insan ağrı çekerken bu duyguları hissedebilir. Genellikle ağrı başarıyla tedavi edildiğinde bu duygular kaybolur. Kanserli birçok insan iyilik hali ve kontrol hissini geri kazandıran psikolojik danışmanlık, dinsel veya destek gruplarına ihtiyaç duyar.

Kanser ağrısı için tedavi alan hasta örnekleri

Hastanın endişesi: “Sadece ağrım olduğu zaman ilaç ve diğer tedavileri alabilirim”

Gerçek: “Ağrınız ilaç almanızı gerektirecek şiddete gelene kadar beklememelisiniz. Ağrınızı kontrol etmek hafif şiddette olduğunda çok şiddetli olduğuna göre daha kolaydır. Ağrı ilacınızı doktorunuzun söylediği gibi düzenli bir şekilde almalısınız. Bu saatinde ve düzenli bir programda ilacınızı almanız demektir. Sıcak su torbaları ve soğuk paketler, TENS cihazı, gevşeme ve solunum egzersizleri gibi diğer tedavileri de önerilen sıklıkta kullanabilirsiniz”

Hastanın endişesi: “Ağrı ilaçlarına bağımlı olacağım veya takılıp kalacağım”

Gerçek: “Çalışmalar ağrı ilaçlarına bağımlılık veya takılıp kalmanın çok nadir olduğunu göstermektedir. Hatırlayın, ağrınızı kontrol altına almak için ağrı ilaçlarını düzenli bir şekilde almanız önemlidir.”

Hastanın endişesi: “Eğer çok fazla ilaç alırsam çalışamayacağım”

Gerçek: “İlaç çalışmanıza son vermeyecek. Ama bazen vücudunuz ilaca alışmış olacak. Buna tolerans denir. Tolerans kanser ağrı tedavisinde genellikle bir problem değildir, çünkü ilaç miktarı değiştirilebilir veya diğer ilaçlar eklenebilir. Kanser ağrısı yatışabilir, yani ağrınızın geçebileceğini inkar etmeyin.”

Hastanın endişesi: “Çok fazla şikayet edersem iyi bir hasta olmayacağım.”

Gerçek: “Ağrınızı kontrol etmek sizin sağlık bakımınızın önemli bir parçasıdır. Ağrınız varsa, kötüleşmişse, veya ağrı ilacı aldınız ve işe yaramadıysa doktorunuza söyleyin. Ağrınızı hafifletmek için onlar size yardım edebilir.”

Tedaviniz hakkında burada tartışmadığımız endişeleriniz ve sorunlarınız olabilir. Sorunlarınız hakkında doktorunuzla konuşmaktan çekinmeyiniz.

Kanser ağrısı hakkında destek grupları, kitaplar ve broşürleri öğrenmek için aşağıdaki adreslere başvurabilirsiniz:

• Ulusal Kanser Enstitüsü Kanser Bilgi Servisi www.cancer.gov 800-4-CANCER
• Amerikan Kanser Derneği www.cancer.org 800-ACS-2345

Kaynakça
1. Vargo MM, Riutta JC, Franklin DJ. Rehabilitation for Patients with Cancer Diagnoses. In: DeLisa’s Physical Medicine and Rehabilitation, LWW, 2010
2. Managing of Cancer Pain. Patient Guide. Consumer Version Clinical Practice Guideline Number 9. US Department of Health and Human Services. AHCPR Publication No.94-0595.