KALÇA AĞRILARI

Prof. Dr. Pınar Borman

Kalça ağrıları toplumda çok sık görülen ve farklı nedenlere bağlı gelişebilen ağrılardır. Kalça ağrsının tam olarak nerede olduğunun belirlenmesi ağrının kaynağı hakkında yardımcı olabilir. Kalça bölgesindeki ağrılar kalça ekleminin kendisine ait hastalıklara bağlı olabileceği gibi kalça etrafı kas, tendon bursa gibi yumuşak doku patolojilerine de bağlı olabilir. Yine kalça dışında bel veya diz eklemi bölgelerinden yansıyan ağrılar da kalçada hissedilebilir.

Kalça eklemi top çukur eklem yapısındadır ve vücudun en büyük eklemi olarak yer almaktadır. Kalça eklemini kullanırken yani yürürken veya koşarken kıkırdak yastıkçıklar kemiğin soket (yuva) içinde sürtünmesini engellerler. Ancak yaşla veya aşırı kullanımla kıkırdak yapı hasarlanabilir, beraberinde kas veya tendon gibi yumuşak dokular da zarar görebilir. Ayrıca özellikle kemik erimesi olanlarda büyük veya küçük yaralanmalara bağlı olarak kalça kemiğinde kırık veya çatlaklar olabilir. Tüm bunlar kalçada ağrıya yol açabilir.

Kalça bölgesinde en sık ağrıya neden olan olayları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

1. Artritler ( romatizmal hastalıklar) İltihaplı veya dejeneratif (kireçlenmeye bağlı) eklem hastalıkları kalçaları tutarak burada ağrı ve hareket kısıtlılığı yaratabilir. Hastalarda ağrı, tutukluk, eklem hareketlerinde kısıtlılık gelişebilir

2. Kalça kırıkları: Özellikle yaşlılarda kemikte kırılganlığın arttığı durumlarda düşmeler sonrası kalça kırıkları gelişebilir. Kalça ağrısı yanında hareket kısıtlılığı da mevcuttur.

3. Bursitler: Kas ve tendonları koruyan içi sıvı dolu yastıkçıların zorlanması, aşırı kullanımı sonucu inflamasyon gelişebilie ve kalça ağrısına yol açabilir. Kalça yan tarafında çıkıntılı kemik üzerindeki bursanın inflamasyonu ile kalça ağrısı ortaya çıkar ve özellikle merdiven inip çıkarken belirginleşebilir.

4. Tendinitler: Kemik ve kasları birbirine bağlayan kalın yapılar olan tendonlarda da aşırı kullanım sonucu veya travma ile inflamasyon gelişebilir. Kalçada ağrı ile sonuçlanır.

5. Kaslarda strain: Kaslarda zorlanma veya travma sonucu kalça ağrısı ve spazm gelişebilir.

6. Kanserler: Kalça kemiğinin kensisine ait veya metastazlar şeklinde tutulum da kalça ağrısına yol açar. Ağrı özelikle geceleri belirgin olabilir veya kırıklara yol açabilir.

7. Avasküler nekroz: Kalça kemiğinin kan akımının bozulmasına bağlı olarak kemik hücrelerinde ölüm sonucu kalça ağrıları gelişebilir. Doğuştan kalça çıkığı veya uzun süreli kortizon kullanımı gibi çok farklı nedenlere bağlı gelişen bu durum kalçada ağrı yapar.

8. Enfeksiyonlar: Kalça eklemi veya etrafındaki yumuşak dokuların enfeksiyon ajanları ile istila edilmesi de kalça ağrıları ve beraberinde ateş, beyaz küre sayısında artma gibi bulgularla beraber olabilir.

9. Yansıyan ağrılar: Bel veya diz problemleri dışında pelvik bölgede yer alan organların patolojileri de kalçaya yayılabilir. Kalça ağrısı olan hastalarda bel diz muayeneleri de detaylı yapılmalı ve üriner sistem ile üreme organları ile ilgili hastalıklar detaylı sorgulanmalıdır.

10. Doğumsal bozukluklar: Doğuştan kalça çıkığı, kalçada yapısal deformiteler de ilerleyen zamanlarda kalça ağrılarına yol açabilir.

11. Damar ve sinir patolojileri: Kalça eklemine yakın geçen damar veya sinirlerin tuzaklanmasında veya vasküler patolojilere bağlı hematomlar kalça bölgesinde ağrıya neden olabilir

Kalça ağrısı nasıl teşhis edilir?

Kalça ağrısı toplum genelinde sık görülen bir şikayettir ve tanıyı koymak oldukça zordur. Bunun nedeni farklı hastalar tarafından farklı şeylerin kalça ağrısı olarak adlandırılmasıdır. Bu nedenle kalça ağrısı olan hastayı değerlendiren hekim öncelikle öykü ve fizik muayene bulguları ile ağrının anatomik kaynağını bulmalı ve sonrasında ağrıdan sorumlu patofizyoljik durumu teşhis etmelidir. Ağrıyı artıran yada azaltan faktörler sorgulanmalıdır, yürüme ile artan, dinlenmekle azalan bir ağrıda dejeneratif hastalıklar, geceleri şiddetlenen, aktivite ile azalan ağrıda inflamatuvar nedenler akla gelmelidir. Yan yatış pozisyonunda trokanterik ağrıda artış, trokanterik bursiti, oturmakla artan ağrı ise iskiogluteal bursiti düşündürür. Kasık ağrısı veya kalçada hareket kısıtlılığı olan, uzamış steroid tedavisi öyküsü olan hastada ise femur başı avasküler nekrozu mutlaka akla gelmelidir. Özellikle kadınlarda geceleri artan pelvik kuşak ağrısı ise akla intrapelvik patolojileri getirmelidir. Fizik muayenede hasta yürüyüşü, komşu eklemlerin muayenesi, palpasyonla hassasiyet ve nörolojik muayene önemlidir. Ayrıca direkt grafi, ultrason, MRG veya tomografi gibi yöntemler gerekli ise istenmelidir.

Kalça ağrısı nasıl tedavi edilir?

Kalça ağrısının nedeni bulunduktan sonra tanıya uygun tedaviler yapılır. Kalça ağrısı olan bir hastanın Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uzmanına başvurması uygundur.

Akut durumlarda kalçaya binen yükü azaltmak için kısa süreli istirahat verilebilir. Hasta kilolu ise kilo vermesi sağlanmalıdır. Kireçlenmelerde ağrı kesiciler, steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar, kas spazmında kas gevşeticiler kullanılabilir. Kalça ağrılarında tanıya göre lokal sıcak uygulama ve fizik tedavi yöntemlerinden yararlanılır. Baston yürüteç gibi yardımcı cihazlar ekleme binen yükü azaltmada ve dengeyi sağlamada kullanılabilir. Egzersizler en az fizik tedavi ve ilaç tedavisi kadar etkilidir. Egzersizler sadece tedavi edici değildir aynı zamanda ağrının sıklığını da azaltır. Yumuşak doku yani kas, sinir bursa veya tendon patolojilerinde bunlara ek olarak kortizon veya lokal anestetik enjeksiyonları uygulanabilir. Kalça eklemi ileri derecede yıpranmış ve ağrı yakınması bu yöntemlerle giderilemeyen hastalarda, ameliyat yapılması (cerrahi girişim) gerekebilir. Yine doğumsal patolojilerde cerrahi gerekebilir. Yansıyan ağrılarda ağrının asıl kaynağı bulunarak tedavi ona yönelik yapılmalıdır. Altta yatan enfeksiyon, kanser gibi hastalıklarda ilgili branşlardan konsültasyon istenmelidir.