ÖN ÇAPRAZ BAĞ (ÖÇB) YARALANMALARINDAN KORUNMA

Doç. Dr. Sedat Tolga AYDOĞ

Ön çapraz bağ yaralanmaları, kontakt (temaslı) ve non-kontakt (temas olmaksızın) oluşabilir. Temas olmadan oluşan ÖÇB yaralanmaları önceden kısmen tahmin edilebilen, özellikle bayanlarda, önlenebilen nitelikte yaralanmalardır.

Temas sonucu oluşan ÖÇB yaralanması



Temas olmaksızın oluşan ÖÇB yaralanması

Risk faktörleri

Temas olmaksızın ortaya ÖÇB yaralanmaları çok nedenlidir. Bunlar arasında;

• Saha, ayakkabı ilişkisi (kaymayan zemin)
• Anatomik özellikler (ÖÇB’ın bulunduğu yerin dar olması)
• Hormonal durum (bayanlarda belirli dönemlerde çok olması)
• Kötü düşme tekniği
• Diz ve kalçanın az bükülmüş olması
• Dizin içe veya dışa dönmesi
• İki taraf yere basma dengesinin sağlanamaması
• Düşerken ayağın düztaban olması

• Gövde ve bacak kuvvetinin dengesiz ve yetersiz olması
• Kötü denge, esneklik
• Aile öyküsü
• Artmış kilo
• Ani dönme ve hız değiştirme

Yukarıdaki faktörler yaralanma olma ihtimalini artıran durumlar olmasına karşın, kişinin birçok özelliği bu duruma yatkın olmasına karşın yaralanma olmaz iken, öyle bir an gelir ki yaralanma meydana gelir. Dolayısı ile bu yaralanmayı %100 önceden kestirmek mümkün olmamasına karşın, yapılan bazı çalışmalarda bazı testlerle bunu önceden kısmen kestirmenin mümkün olduğunu ortaya koymaktadır. Burada en önemli husus ise bildiklerimiz çerçevesinde olası nedenleri bilip, bunlar içinde değiştirilebilir olanlar var ise bunları değiştirerek olası yaralanmayı azaltmaktır.

Yaralanmayı önleme için değerlendirme

Her sporcu sezona başlarken,

1. Kendisinin ve ailesinin ÖÇB yaralanması öykülerinin değerlendirilmesi

2. Sporcunun koşması, düşmesi ve ani yön değiştirmelerinin dikkatli bir gözle ya da yüksek hızlı kameradan sağlanan görüntülerle değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirmede;

• Ani dönme ve hız değiştirme
• Bacak dizilimin gözden geçirilmesi
• Gövde, bacak kuvvetinin, dengenin ve esnekliğin değerlendirilmesi
• Ayakkabı ve spor yapılan tabanın gözden geçirilmesi
• Sıçrama ve özellikle düşmenin gözden geçirilmesi gerekir.

Sorunlu düşme tekniği nedir?

Yere düşerken yapılan bazı hatalar temas olmadan oluşan ÖÇB yaralanması için zemin hazırlayabilir. Bu teknik dizlerin birbirine yakın, uyluğun içe ve baldırın dışa dönmesi olarak ifade edilebilir.

1. Uyluk içe doğru dönüyor,
2. Diz içe doğru yaklaşıyor,
3. Baldır dışa doğru dönmeye zorlanıyor.

Bunlara ilaveten yapılan çalışmalarda diz ve kalçanın az bükülmüş olması ve yere düşerken tek ayak hâkim düşmenin (iki ayağa eşit yük vermeme) de ÖÇB yaralanma ihtimalini artırdığını çok net olarak ortaya koymaktadır.

Bunlardan yola çıkarak iyi düşme tekniğini tanımlayacak olursak demin düşmenin tam tersi olarak yorumlanabilir. Bu teknikte;

4.Diz kapakları birbirine yaklaşmaz, her iki ayak eş zamanlı ve birbirine yakın kuvvette temas eder,
5.Dizler olabildiğince bükülür,
6.Kalçalar olabildiğince bükülür.

Yaralanmayı önleme yaklaşımları

Bu bilgilere dayanarak sporcuların:

1. Sezon başı sadece tıbbi yönden değil, hareketleri yaparken de değerlendirilmesi,

2. Sorun saptanan sporcularda, spora ve sporcuya özel, uygun zamanda ve doğru uygulamaları içeren kuvvet antrenmanı planlanması

3. Özellikle diz, kalça ve gövde kaslarının yeterince kuvvetlendirilmesi,

4. Yeterli esnekliğin oluşturulması,

5. Yeterli dengenin sağlanması,

6. Doğru düşme tekniğinin gösterilmesi ve yapılmasının sağlanması

7. Yaralanmaya zemin hazırlayan durumlarla ilgili eğitimin verilmesi gerekir.